کد مطلب:129509 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:226
خلاصه تاریخ و جغرافیای کربلا تا سال شصتم هجری
كربلا شهری است كه سالیانی بس دراز پیش از اسلام به همین نام مشهور بوده است.
از بـرخـی روایـت هـا نـیـز چـنین بر می آید كه قدمت نام كربلا به روزگار آدم ابوالبشر می رسـد؛ [1] و بـلكه طبق روایت امیرالمؤمنین (ع) در آسمان ها به نام كرب و بلاء یعنی سرزمین اندوه و گرفتاری مشهور است. [2] .
از ایـن احـتـمـال كه نـام كـربـلا مـركـب از دو واژه ی «كـور بابل» یعنی مجموعه ی روستاهای بابلی باشد، چنین بر می آید كه كربلا در آن روزگار، مـادر شـهـر چندین روستا بوده است؛ كه از آن جمله نینوا، كوشك بابلی، نواویس، حَیر، عـیـن التـمـر و دیـگـر روسـتـاهـای مـتـعـدد واقـع در فـاصـله ی مـیـان صـحـرا و ساحل فرات می باشند.
شـایـد كـربـلا در روزگـار بـابـلی هـا و آشـوری هـا بنا گردید و تنوخیان و لخمی ها ـ حكمرانان بنی منذر و ساكنان حیره ـ آن را به ارث بردند كه خود زیر سلطه ی حكومت ایران بـودند، كه بر بخش های بسیار گسترده ای از آسیا تسلط داشتند. كربلا از جنبه ی زراعی در آن روزگـار آبـاد و پـر رونـق بـود؛ زیرا زمینی حاصلخیز داشت، به فرات نزدیك و هـوای آن بـرای بـسـیـاری كـشـت ها مناسب بود. حبوبات، خرما و میوه های مورد نیاز مـنـطـقـه و كـاروان هـایـی كـه از كـربـلا مـی گـذشـتـنـد در آن جـا بـه عمل می آمد كربلا در دوران كلدانیها شكوفا گردید. گروهی از مسیحیان و دهقانان در آنجا سكونت داشتند؛ كور بابل خوانده می شد. در زمین آن معبدی برپا شد كه در آن نماز اقامه مـی گـردیـد و پـیـرامـونـش چند معبد دیگر بود. در روستاهای پیرامون آن اجسادی در درون ظرف های سفالی یافت شده است كه تاریخ آنها به پیش از میلاد مسیح باز می گردد.
ایـن شـهـر در روزگـار لخمی ها - كه حیره پایتختشان بود ـ شهرت یافت. در آن روزگار «عین التمر» از شهرهایی بود كه انواع خرما از آن جا صادر می شد و كاروان های عبوری بـرای اسـتـراحـت در آن اقـامت می كردند. موقعیت تجاری شهر كربلا در آن روزگار مرهون مشرف بودن بر راه های منتهی به حیره، انبار، شام و حجاز بود.
كـربـلا از جـمـله ی زمـیـن هـای عـراق بـود كـه در دوران ابـوبـكـر (در سـال دوازدهـم) بـه تـصرف مسلمانان در آمد. كسی كه این سرزمین را فتح كرد، خالد بن عـرفـطـه بـود، كـه از سـوی سـعـد بـن ابـی وقـاص بـه عـنـوان پـیـشـقـراول فرستاده شد. او برای مدتی آنجا را مقر و اردوگاه خویش قرار داد و پس از رسـیـدن بـه اهـداف نظامی، به دلیل بدی آب و هوای منطقه، آنجا را ترك گفت و به كوفه رفت.
پـس از گـسـتـرش شهر كوفه، كربلا پیوسته یكی از روستاهای فراوان پیرامون آن به شمار می رفت؛ و هیچ كس جز به مناسبتی نادر از آن یاد نمی كرد: مانند عبور امیرالمؤمـنـیـن (ع)
هـمـراه سـپـاهـی كـه عـازم حـمـله بـه شـام بـود و یـا اخـبـاری كـه راویـان از رسـول خـدا (ص) و امـیـرالمـؤمـنـیـن (ع) دربـاره ی كشته شدن سیدالشهداء در آن سرزمین و قتلگاه آن حضرت نقل كرده اند!
كربلا در غرب نهر فرات و در كناره ی دشت، در وسط منطقه ی رسوبی معروف به سرزمین سواد، واقع است. در شمال غربی آن شهر انبار، در شرق آن شهر باستانی بابل، در غرب آن صحرای غربی، در جنوب غربی آن شهر حیره، پایتخت منذریها قرار دارد. كربلا در مرزهای صحرا واقع است و بدویان حجاز و شام برای تأمین آذوقه به آنجا روی می آوردند. تا چندی پیش وضعیتش همین بوده است. از آنجا تا العین فاصله ی چندانی نیست؛ و العین واحه ای است پر درخت و پر آب و شهر العین یكی از شهرهای مهم در منطقه ی صحرا بوده است.... [3] .
«حـائر سرزمینی داشت گسترده كه در جهات شمال، غـرب و جـنـوب به رشته تپه ها و صخره های پیوسته به هم منتهی می گشت. مدخل شرقی آن یعنی آنجایی كه امروزه زائران به زیارت بارگاه حضرت عباس می روند، در نظر بیننده به صورت یك نیمدایره جلوه گر بود.» [4] .
سید هبة الدین شهرستانی گوید كه كاوشگران در اعماق زمین خانه های پیرامون قبر امام حـسـیـن (ع) بـه آثـاری دسـت یـافـتـه انـد كـه نـشـان دهـنـده ی ارتـفـاع آن در جـهـات شـمـال و غـرب در قـدیـم اسـت. و در سـوی شـرق آن جـز خـاك سـست و نرم به چیزی دست نیافته اند. این امر نشان می دهد كه این سرزمین در دوران نخست خود از سوی شرق گود و از سوی شمال و غرب به صورت هلالی بلند بوده است؛ و فرزند حضرت زهرا (س) در این هلال به محاصره در آمده است. [5] .
از بـرخـی روایـت هـا نـیـز چـنین بر می آید كه قدمت نام كربلا به روزگار آدم ابوالبشر می رسـد؛ [1] و بـلكه طبق روایت امیرالمؤمنین (ع) در آسمان ها به نام كرب و بلاء یعنی سرزمین اندوه و گرفتاری مشهور است. [2] .
از ایـن احـتـمـال كه نـام كـربـلا مـركـب از دو واژه ی «كـور بابل» یعنی مجموعه ی روستاهای بابلی باشد، چنین بر می آید كه كربلا در آن روزگار، مـادر شـهـر چندین روستا بوده است؛ كه از آن جمله نینوا، كوشك بابلی، نواویس، حَیر، عـیـن التـمـر و دیـگـر روسـتـاهـای مـتـعـدد واقـع در فـاصـله ی مـیـان صـحـرا و ساحل فرات می باشند.
شـایـد كـربـلا در روزگـار بـابـلی هـا و آشـوری هـا بنا گردید و تنوخیان و لخمی ها ـ حكمرانان بنی منذر و ساكنان حیره ـ آن را به ارث بردند كه خود زیر سلطه ی حكومت ایران بـودند، كه بر بخش های بسیار گسترده ای از آسیا تسلط داشتند. كربلا از جنبه ی زراعی در آن روزگـار آبـاد و پـر رونـق بـود؛ زیرا زمینی حاصلخیز داشت، به فرات نزدیك و هـوای آن بـرای بـسـیـاری كـشـت ها مناسب بود. حبوبات، خرما و میوه های مورد نیاز مـنـطـقـه و كـاروان هـایـی كـه از كـربـلا مـی گـذشـتـنـد در آن جـا بـه عمل می آمد كربلا در دوران كلدانیها شكوفا گردید. گروهی از مسیحیان و دهقانان در آنجا سكونت داشتند؛ كور بابل خوانده می شد. در زمین آن معبدی برپا شد كه در آن نماز اقامه مـی گـردیـد و پـیـرامـونـش چند معبد دیگر بود. در روستاهای پیرامون آن اجسادی در درون ظرف های سفالی یافت شده است كه تاریخ آنها به پیش از میلاد مسیح باز می گردد.
ایـن شـهـر در روزگـار لخمی ها - كه حیره پایتختشان بود ـ شهرت یافت. در آن روزگار «عین التمر» از شهرهایی بود كه انواع خرما از آن جا صادر می شد و كاروان های عبوری بـرای اسـتـراحـت در آن اقـامت می كردند. موقعیت تجاری شهر كربلا در آن روزگار مرهون مشرف بودن بر راه های منتهی به حیره، انبار، شام و حجاز بود.
كـربـلا از جـمـله ی زمـیـن هـای عـراق بـود كـه در دوران ابـوبـكـر (در سـال دوازدهـم) بـه تـصرف مسلمانان در آمد. كسی كه این سرزمین را فتح كرد، خالد بن عـرفـطـه بـود، كـه از سـوی سـعـد بـن ابـی وقـاص بـه عـنـوان پـیـشـقـراول فرستاده شد. او برای مدتی آنجا را مقر و اردوگاه خویش قرار داد و پس از رسـیـدن بـه اهـداف نظامی، به دلیل بدی آب و هوای منطقه، آنجا را ترك گفت و به كوفه رفت.
پـس از گـسـتـرش شهر كوفه، كربلا پیوسته یكی از روستاهای فراوان پیرامون آن به شمار می رفت؛ و هیچ كس جز به مناسبتی نادر از آن یاد نمی كرد: مانند عبور امیرالمؤمـنـیـن (ع)
هـمـراه سـپـاهـی كـه عـازم حـمـله بـه شـام بـود و یـا اخـبـاری كـه راویـان از رسـول خـدا (ص) و امـیـرالمـؤمـنـیـن (ع) دربـاره ی كشته شدن سیدالشهداء در آن سرزمین و قتلگاه آن حضرت نقل كرده اند!
كربلا در غرب نهر فرات و در كناره ی دشت، در وسط منطقه ی رسوبی معروف به سرزمین سواد، واقع است. در شمال غربی آن شهر انبار، در شرق آن شهر باستانی بابل، در غرب آن صحرای غربی، در جنوب غربی آن شهر حیره، پایتخت منذریها قرار دارد. كربلا در مرزهای صحرا واقع است و بدویان حجاز و شام برای تأمین آذوقه به آنجا روی می آوردند. تا چندی پیش وضعیتش همین بوده است. از آنجا تا العین فاصله ی چندانی نیست؛ و العین واحه ای است پر درخت و پر آب و شهر العین یكی از شهرهای مهم در منطقه ی صحرا بوده است.... [3] .
«حـائر سرزمینی داشت گسترده كه در جهات شمال، غـرب و جـنـوب به رشته تپه ها و صخره های پیوسته به هم منتهی می گشت. مدخل شرقی آن یعنی آنجایی كه امروزه زائران به زیارت بارگاه حضرت عباس می روند، در نظر بیننده به صورت یك نیمدایره جلوه گر بود.» [4] .
سید هبة الدین شهرستانی گوید كه كاوشگران در اعماق زمین خانه های پیرامون قبر امام حـسـیـن (ع) بـه آثـاری دسـت یـافـتـه انـد كـه نـشـان دهـنـده ی ارتـفـاع آن در جـهـات شـمـال و غـرب در قـدیـم اسـت. و در سـوی شـرق آن جـز خـاك سـست و نرم به چیزی دست نیافته اند. این امر نشان می دهد كه این سرزمین در دوران نخست خود از سوی شرق گود و از سوی شمال و غرب به صورت هلالی بلند بوده است؛ و فرزند حضرت زهرا (س) در این هلال به محاصره در آمده است. [5] .
[1] ر.ك: بحار، الانوار، ج 44، ص 242 ـ 243، باب 30، حديث 37.
[2] آن حـضـرت فـرمـوده اسـت: «و آن سـرزمين در آسمان ها معروف است و از آن به سـرزمـيـن اندوه و گرفتاري ياد مي شود، همان طور كه بقعة الحرمين و بقعة بيت المقدس نيز خوانده مي شود. ر.ك: امامي، شيخ صدوق، 478 ـ 480، مجلس 87، شماره 25.
[3] ر.ك.تاريخ مرقد الحسين و العباس، ص 18.
[4] ر.ك: همان، ص 28، به نقل از نهضت الحسين، ص 80.
[5] ر.ك: نـهـضـة الحـسين (ع)، ص 90. شهرستاني گويد: مؤيد اين مطلب روايتي اسـت كـه ابـن قـولويـه در كـامـل الزيارات و شيخ او كليني در كافي و مجلسي در مزار بـحـار، از امـام صـادق روايـت كـرده انـد: «زايـران حـسـيـنـي (ع) در نـهـر فـرات غسل مي كنند و از سوي شرق به قبر شريف وارد مي شوند.».